Karayolu Taşımacılığı

FAYDALI BİLGİLER

4. Karayolu Taşımacılığı

4.1. Karayolu eşya taşımacılığında uluslararası örgütler

Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Konseyi (UNECE)
Ulaştırma Bakanları Avrupa Konferansı (CEMT-UBAK) Conférence Européenne des Ministres des Transports /European Conference of Ministers of Transport )
Uluslararası Karayolu Taşıma Birliği (IRU) International Road Transport Union
Güneydoğu Avrupa Ortak Girişimi (SECI)

Uluslararası Taşıma Organizatörleri Dernekleri Federasyonu (FIATA) International Federation of Freight Forwarders Associations” olarak, Fransızca ‘da ki açılımı ise “”Federation Internationale des Associations de Transitaires et Assimiles

4.2. CMR Konvansiyonu (Convention Merchandises Routier/ Ticari mallar güzergâh anlaşması)

CMR (Convention Marchandise Routier) Uluslararası karayolu taşımacılığında koşulları standardize ederek taşıyıcının sorumluluklarını belirleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşme 1978 yılında Cenevre’de yazılmış ve 1979 yılında Birleşmiş Milletler tarafından imzalanması için Dünya devletlerine gönderilmiştir. Ülkemiz 1995 yılında bu sözleşmeyi imzalayarak Uluslararası Karayolu nakliyesini bu sözleşmenin yükümlülükleri altında gerçekleştirmeye başlamıştır.
CMR Konvansiyonu (anlaşması) bir malın uluslararası taşınmasında göreceği zarar, ziyan, kayıp ve gecikmelerden gönderici, taşıyıcı ve alıcı arasındaki sorumlulukları saptayan, yükümlülükleri belirleyen, Birleşmiş Milletler’in yönetim ve gözetiminde uygulaması sağlanan çok uluslu bir anlaşmadır.
CMR Anlaşmasına taraf olan ülkelerden birine ve/veya bu ülkelere eşya taşınması hâlinde diğer ülke konvansiyona taraf olsun veya olmasın, taşıyıcının milliyetine bakılmaksızın anlaşmada öngörülen ve taşıyıcıya yüklenen yükümlülükler geçerlidir.
Bu anlaşma, özel durumlar dışında, yolun bir kısmında deniz, demir yolu, nehir, kanal veya hava yolu ile (yük boşaltılmadan) taşındığı hâllerde de taşımanın tümü için uygulanır.
CMR Anlaşması’na göre, taşıyıcı taşıma sırasında ortaya çıkan kayıp, hasar veya gecikmelerden sorumludur. Taşıyıcı ile gönderici arasında bir sözleşme yapılmış sayılır ve tarafların sorumlulukları sözleşmeye konularak gelenekselleşmiş hükümlere göre tayin edilir. Sorumluluk eksik brüt ağırlığın kilogramı başına 8.33 SDR (Special Drawing Rights (Özel çekme hakkı) nı aşmayacaktır.

4.2.1. CMR Örneği

Almanya, Avusturya, Belçika, Lüksemburg, Fransa, Hollanda, İtalya, İspanya, Portekiz, Danimarka, Finlandiya, İngiltere Birleşik Krallığı, Yunanistan, İsveç, İrlanda, Bulgaristan, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Ermenistan, Gürcistan, Macaristan, Makedonya, Norveç, Litvanya, Letonya, Moldovya, Polonya, Romanya, Rusya, Ukrayna, Slovakya, Slovenya, İsviçre, Türkiye, Bosna-Hersek, Sırbistan, Karadağ, Kazakistan, İzlanda, Kırgızistan, Fas, Tunus, Beyaz Rusya, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, İran, Azerbaycan

4.4. Conférence Européenne des Ministres des Transports (CEMT) Ulaştırma Bakanları Avrupa Konferansı (UBAK)

Ulaştırma Bakanları Avrupa Konferansı olarak adlandırılan bir konvansiyon olan UBAK, Avrupa’nın sınır geçişlerinin kolaylaştırılması, ülkeler arası ulaştırma ve gümrük mevzuatının uyumlaştırılmasının sağlanması amacıyla 17 Ekim 1953 tarihinde Brüksel’de Türkiye’nin de kurucu üye olarak yer aldığı 16 ülkenin katılımıyla kurulmuştur.
İlk kuruluşa katılan 16 ülke (Almanya, Avusturya, Belçika, Danimarka, İspanya, Fransa, İngiltere, Yunanistan, İtalya, Lüksemburg, Norveç, Hollanda, Portekiz, İsviçre, İsveç ve Türkiye) 16 maddelik anlaşmayı imzalayarak kuruluşu resmileştirmiştir. Bugün 43 üyesi bulunmaktadır.
UBAK Belgelerinin üzerinde geçersiz olduğu ülkenin uluslararası harf kodu bir çember içinde «*» işareti ile kaplanmış olarak yer almaktadır.

4.5. Dozvola (Geçiş belgesi)

Aramızda İkili Karayolu Anlaşması bulunan ülkeler ile bir yıl içerisinde yapılacak taşıma sayılarını belirleyen ve sefer sırasında aracın üzerinde bulunması gereken kıymetli evraklardan bir tanesidir. Yıllık veya dönemsel bazda dağıtılır. Geçiş belgeleri ülkeler ve taşıma şekillerine göre çeşitlilik gösterir. Her ülke ile geçiş belgesi kotamız ayrı olup evraklar da farklıdır.
Ülkemizde geçiş belgeleri C ve L2 yetki belgesi sahibi firmaların “kamyon, kamyon-römork, çekici+yarı-römork ve yarı-römorkları” için düzenlenir.
İstiap haddi 10 tondan az olan taşıtlara geçiş belgesi verilmez. Kara sınır kapılarımız olan komşu ülkelere yönelik 2’li taşımalarda; 3,5 ton ve üzeri araçlara, oto taşımaları ve özel donanımlı taşıtlara verilir.
Firmaların taşıma tip ve güzergâhlarına göre tahsis edilecek geçiş belgelerinin koşulları, her sene Ulaştırma Bakanlığı tarafından yayımlanan “Geçiş Belgesi Dağıtım Esasları Yönergesi” ile belirlenmekte ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin ilgili Ticaret Odalarınca tahsisi yapılmaktadır
Çok Girişli Geçiş Belgesi: Belçika, Fransa, Almanya için kullanılır. Bu belge ile Transit geçiş, yükleme, ve boşaltma yapılır.
İkili geçiş belgesi: İki ülke arasında yapılan bir taşımada varış ülkesinde ibraz edilmesi gereken belgedir.
Transit Geçiş Belgesi: Varış ülkesine gidişte güzergâh üzerinde transit geçilen her bir ülke için ibraz edilmesi gereken belgedir.
Üçüncü Ülke Geçiş Belgesi: Aracın kayıt ülkesi haricinde bir ülkeden yük alıp yine kayıt ülkesi dışında başka bir ülkeye taşıması durumunda iki ülke için ibraz edilmesi gereken belgedir.
d) Dönüş Yükü belgesi: Varış ülkesi dışında herhangi bir ülkeden alınan yük için ibraz edilmesi gereken belgedir.

4.5. Dozvola (Geçiş belgesi)

Aramızda İkili Karayolu Anlaşması bulunan ülkeler ile bir yıl içerisinde yapılacak taşıma sayılarını belirleyen ve sefer sırasında aracın üzerinde bulunması gereken kıymetli evraklardan bir tanesidir. Yıllık veya dönemsel bazda dağıtılır. Geçiş belgeleri ülkeler ve taşıma şekillerine göre çeşitlilik gösterir. Her ülke ile geçiş belgesi kotamız ayrı olup evraklar da farklıdır.
Ülkemizde geçiş belgeleri C ve L2 yetki belgesi sahibi firmaların “kamyon, kamyon-römork, çekici+yarı-römork ve yarı-römorkları” için düzenlenir.
İstiap haddi 10 tondan az olan taşıtlara geçiş belgesi verilmez. Kara sınır kapılarımız olan komşu ülkelere yönelik 2’li taşımalarda; 3,5 ton ve üzeri araçlara, oto taşımaları ve özel donanımlı taşıtlara verilir.
Firmaların taşıma tip ve güzergâhlarına göre tahsis edilecek geçiş belgelerinin koşulları, her sene Ulaştırma Bakanlığı tarafından yayımlanan “Geçiş Belgesi Dağıtım Esasları Yönergesi” ile belirlenmekte ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin ilgili Ticaret Odalarınca tahsisi yapılmaktadır
Çok Girişli Geçiş Belgesi: Belçika, Fransa, Almanya için kullanılır. Bu belge ile Transit geçiş, yükleme, ve boşaltma yapılır.
İkili geçiş belgesi: İki ülke arasında yapılan bir taşımada varış ülkesinde ibraz edilmesi gereken belgedir.
Transit Geçiş Belgesi: Varış ülkesine gidişte güzergâh üzerinde transit geçilen her bir ülke için ibraz edilmesi gereken belgedir.
Üçüncü Ülke Geçiş Belgesi: Aracın kayıt ülkesi haricinde bir ülkeden yük alıp yine kayıt ülkesi dışında başka bir ülkeye taşıması durumunda iki ülke için ibraz edilmesi gereken belgedir.
d) Dönüş Yükü belgesi: Varış ülkesi dışında herhangi bir ülkeden alınan yük için ibraz edilmesi gereken belgedir.

4.6. Transit Rejimleri

4.6.1. Ulusal Transit Rejimi

Ulusal Transit Rejimi, Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde başlayıp, yine Türkiye Gümrük Bölgesinde biten transit rejimini ifade etmektedir. Örneğin Ambarlı Gümrük Müdürlüğüne bağlı bir antrepoda bulunan serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın Karaman Gümrük Müdürlüğünde Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulmak istenmesi durumunda mezkur eşyanın İstanbul’dan Karaman’a transit işlemleri, Ulusal Transit Rejimi kapsamında yapılmakta olup, “TR” rejim kodu kullanılmaktadır.

4.6.2. Ortak Transit Rejimi

1987 yılında imzalanan Ortak Transit Sözleşmesine taraf olan AB ve EFTA üyesi ülkeler arasında eşyanın gümrük vergilerinin askıya alınarak taşındığı sistemdir. Bu taşıma işlemi 2005 yılından itibaren “Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi” (NCTS) adı verilen sistem ile elektronik mesajlar kullanılarak beyan ve takip edilmektedir.

Ülkemiz, 1 Aralık 2012 tarihinde Ortak Transit Sözleşmesine katılarak, NCTS uygulamasına dahil olmuş ve taşımacılık sektörü açısından Avrupa Birliği’ne entegre olmuştur. Sistem halihazırda Türkiye ile birlikte 35 ülke tarafından kullanılmaktadır. Eşyanın topluluk statüsüne göre T1, T2 gibi rejim kodları kullanılır. Ortak Transit Rejimi kapsamında Türkiye’den bir AB ve/veya EFTA ülkesine yapılacak karayolu taşımasında örneğin Ankara’dan açılacak T1 beyannamesi ile Londra ya da Oslo’ya kadar eşyanın tek beyan ve tek teminat ile taşınması Ortak Transit Rejimi sayesinde mümkündür.

4.7. Karayolu Taşımacılığı Genel Kavramlar